دستگاه؛
تعدادی از گوشه ها که ازنظر ساختار ملودی و زیربنای نتی از یک خانواده و شبیه به هم باشند یک دستگاه را تشکیل میدهند.
درواقع دستگاه گوشه هایی را در برمی‌گیرد که باوجودِ داشتن استقلال، ازنظر فرم و فضای موسیقایی به هم نزدیک‌اند و هنگام تغییر حالت از گوشه ای به گوشه ی دیگر در یک دستگاه، تفاوت و تناقضی احساس نمی شود.
این فضای حسی یا موسیقایی درواقع از یک غالب یا زیربنای خاص به وجود می آید که در موسیقی اصطلاحاً آن را گام می گویند.
به زبان ساده، گام توالـی 8 نت موسیقی است که از بین کل نت‌های موسیقی انتخاب‌شده و حس ویـژهای به وجود می آورند.
(توضیح اینکه هر نوعِ انتخاب و جداسازی 8 نت، میتواند فضا و حس متفاوتی خلق کند)
بنابراین هر دستگاه موسیقی، گامی مخصوص به خود دارد و گوشه های مختلف آن، در همان گام قرارگرفته و طبیعتاً حسی مشترک و مرتبط با گام آن دستگاه به وجود میآورند.
موسیقی غربی دارای دو گام ماژور و مینور یا بزرگ و کوچک میباشد؛ اما موسیقی ایرانی با گستردگی و تنوع بسیار بیشتر، مشتمل بر 7 دستگاه بانام‌های ماهور، شور، نوا، همایون، سه گاه، چهارگاه و راست پنجگاه میباشد.
برگرفته از کتاب شنونده پارسی اثر جلیل سجاد