مثالی از ردیف دستگاه آواز و گوشه و مقایسه با فرش ایرانی
برای روشن‌تر شدن مبحث ردیف، دستگاه، آواز و گوشه به مقایسه ای بین موسیقی و فرش ایرانی می پردازیم.
همان‌طور که میدانید نقوشی چون گُل، مرغ، بُته، تُرنج، لَچَک، تُره، شکارچی، آهو، خطوط اسلیمی، حاشیه، چنگ ها، گره ها و رنگ‌های مختلف بِژ، اَناری، رُناسی و غیره دستمایه ی طراحی و اجرای فرش‌های متنوع و زیبا در مناطق مختلف ایران می باشند.
حال می‌توان تک تک این نقوش، خطوط و رنگ‌ها را با گوشه های موسیقی ایرانی مقایسه نمود، یعنی هر رنگی و یا هر نقشی را یک‌گوشه در فرش ایرانی نامید.
بهتر است کل مجموعه ی نقوش، خطوط، رنگ‌ها و علم تناسب و ترکیب کردن آن‌ها را نیز، ردیف فرش ایرانی بنامیم.
و آن‌گونه که در طراحی یک فرش هیچ‌گاه از تمامی اشکال و رنگ‌ها استفاده نمی گردد و فقط تعدادی از نقوش و رنگ‌های متناسب و هم‌طراز باهم، ترکیب‌شده و بکار می روند، می‌توان هر نوع فرش ایرانی را یک دستگاه فرض نمود.
مثلاً در اقلیم بختیاری نقوشِ خشتی، شکارچی، حیوان، گل‌وبته، تفنگ و گوزن و آهو استفاده میشود که در فرش نائین هیچ‌گاه به کار نمی آید.
بنابراین فرش بختیاری دستگاهی است با گوشه‌های خاصِ خودش و فرش نائین دستگاهی دیگر با گوشه هایی دیگر.
آوازهـــا را هم می‌توان با فرش هـای گِرد یا حاشیـه مقایسـه نمود که از یک الگوی اصلی تبعیـت می کنند اما ساده تر، کوچک تر و کم نقش ترند.
استاد علینقی وزیری در کتاب تئوری خود، ردیف موسیقی ایرانی را به کشور، دستگاه را به اُستان، آواز را به شهر و گوشه را به تک تک خانه ها تعبیر نموده است.
این متن برگرفته از کتاب شنونده پارسی اثر جلیل سجاد است.
این کتاب همراه با آلبوم صوتی حاوی 6 عدد سی دی موسیقی عرضه می گردد و به روشی ساده و نوین دستگاه های موسیقی ایرانی را به شما می آموزد.
خرید آلبوم شنونده پارسی از وب سایت رسمی جلیل سجاد www.jalilsajad.com